ساخت و سازهای مدرن بلای جان بافت تاریخی و کهن کرمان

به گزارش سرویس اجتماعی بوتیا نیوز پژوهشگر و صاحب نظر در حوزه مطالعات شهری در خصوص وضعیت بافت تاریخی و مدرن شهر کرمان عنوان کرد: بافت‌های تاریخی یادآور دوره‌ای است؛ که شهرها براساس نیازها، اهداف و سلایق ساکنان آنها برپا شده‌اند، افزود: به‌عبارت دیگر، دنیای ذهنی سازندگان و ساکنان با یکدیگر قرابت داشت. اما مداخلات امروز بدون توجه به یادها و تعلقات شهروندان و نیازهای ذهنی آنها با توسعه‌های سریع در بافت‌های تاریخی به خاطره‌زدایی و نابودی هویت شهرها منتج گردیده است. ازاین‌رو، معماری به‌عنوان بخش مهمی از کالبد شهری، گسیختگی را نه‌تنها در بافت شهری، بلکه با ذهنیت اصیل ساکنان بافت تجربه می‌کند.

علیرضا امین زاده رشک رضوانی افزود: نظام توسعه‏ی متداول در کشور از امکانات بالقوه‏ی بافت‏های تاریخی غافل بوده و در مسیر توسعه‏، آن‏ها را بیش از هر زمانی به سوی فرسایش و اضمحلال سوق داده است. خروج از این پدیده مستلزم توجه جدّی به این دارایی‏هاست که فی نفسه از مضامین توسعه‏ی پایدار برخوردار می باشد. محلات قدیمی در بافت‏های تاریخی بازگو کننده‏ی ساختاری از خانواده‏، واحدهای همسایگی، ساختار اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و کالبدی است که تحولات مربوط به تغییرات ایجاد شده از دوره‏ی پهلوی اوّل به بعد، ساختار آن‏هارا دگرگون کرده و هویت ذاتی آن‏هارا تحت ‏الشعاع قرار داده است.

ساخت و سازهای مدرن اداری وشخصی هویت بافت تاریخی کرمان را تهدید می کند.

وی با ابراز نگرانی از ساخت وسازهای اطراف بافت تاریخی و وضعیت نامطلوب مرمت آثار تاریخی افزود: ساخت و سازهای مدرن اداری و شخصی هویت بخش تاریخی را تهدید می کنند و باید این ساخت و سازها در مکانی خارج از این محیط تاریخی رخ دهد.

وی ابراز کرد : بازار کرمان مجموعه ای بی نظیر در جهان است که قابلیت ثبت جهانی دارد اما برای ثبت جهانی بازار کرمان باید تکلیف ساخت و سازها و پروژهای نامتناسب اطراف بازار روشن و مشکلات انها برطرف شود.

پایداری بافت تاریخی نیازمند اقتصاد سیاسی فضا و تفاهم و توافق اجتماعی در حوزه حفاظت است.

وی با اشاره به حفاظت از بافت های تاریخی، ادامه داد: از مفاد منشورهای بین‌المللی حفاظت این گونه برمی‌آید که کاربرد واژه حفاظت در امور مرتبط با بافت تاریخی از این باب صورت می‌پذیرد که این بافت‌های زیستی در عین داشتن ارزش‌های پذیرفته و بنیادین دارای شرایط محیطی مناسب نبوده و خطراتی جدی آنها را تهدید می‌کند. اگر حفاظت از بافت‌های تاریخی می‌خواهد به صورت جامع و استوار بر اصول و ارزش‌های بافت تاریخی شکل بگیرد و پایدار بماند نیازمند در‌نظر‌گرفتن دو مؤلفه شامل: اقتصاد سیاسی فضا و تفاهم و توافق اجتماعی در امر حفاظت است. برنامه‌ریزی راهبردی برای مدیریت و کنترل این دو مؤلفه مبتنی بر تجزیه‌و‌تحلیل نقاط قوت و ضعف عوامل درونی بافت و ارزیابی فرصت ها و تهدیدهای عوامل بیرونی بافت با تأکید بر اولویت‌بندی و حفاظت از ارزش‌های برجسته راهبردی است.

این پژوهشگر با تاکید بر این که نوسازی‌هایِ بی‌ارزش متأثر از عامل اقتصاد سیاسی فضا در بافت‌های تاریخی «ضدیت بیشتری با ارزش‌ها» دارد، فقدان تفاهم بر ارزش‌های برجسته بافت‌های تاریخی و کمبود توافقات قانونی در این زمینه در «کثرت نوسازی‌های بی‌ارزش» در بافت‌های تاریخی نقش چشمگیرتری دارد، اظهار داشت: نوسازی‌هایی که از منظر ارتفاع، سطوح اشغال و تراکم در تضاد جدی با شکل و الگوی ارزشمند بافت‌های تاریخی شکل گرفته و می‌گیرد عموما با بهره‌گرفتن از قدرت اقتصاد سیاسی فضا ایجاد شده و می‌شود. با این حال تعداد واحدهای ساختمانی ضد‌ارزش ایجاد‌شده متأثر از این عامل در این بافت‌های تاریخی میزان کمتری از تعداد ساختمان‌های بی‌ارزشی دارند که به دلیل ناآگاهی طراحان، بهره‌برداران و مجریان قانون از ارزش‌های بافت تاریخی شکل گرفته و می‌گیرد.

بافت تاریخی، قلب گردشگری و اقتصادی کرمان استوی در خصوص بافت تاریخی کرمان افزود: باید بپذیریم که بافت تاریخی کرمان به دلیل وجود و برخورداری از آثار متعدد و ارزشمند از دوره‌های مختلف تاریخی و گردشگری این شهر محسوب می‌شود؛ همچنین این بافت به دلیل بهره‌مندی از مجموعه ارزشمند بازار بزرگ و مشتاقیه قلب اقتصادی این شهر به شمار می‌رود.وی با اشاره به اهمیت میراث فرهنگی کرمان برای ملت ایران گفت: به همین خاطر، افکار عمومی رخدادهای بافت تاریخی کرمان را با حساسیت دنبال می‌کند به ویژه آنکه آثار تاریخی ارزشمند در محدوده این بافت تاریخی قرار دارد.

بافت تاریخی کرمان نیازمند ساماندهی و طرح جامع تفصیلی استوی ضمن اشاره به اثرات عوامل طبیعی در فرسودگی خانه‌های تاریخی گفت: بافت تاریخی کرمان در شرایط کنونی نیازمند طرح جامع تفصیلی و تامین اعتباراتی جهت سازماندهی بافت کهن شهر است.وی پیشنهاد داد: پرونده ی منطقه ی مشتاقیه که یکی از نمود های بارز فرهنگ و تاریخ غنی کرمان و نیز به عنوان یک بافت تاریخی هویت

ماست باید حفظ شود و کسی به دنبال تخریب آن نباید باشد. همچنین در جهت حفظ بناهای ارزشمند و بافت تاریخی نیازمند کوشش تلاش همگانی مردم و مسئولین هستیم که بر اساس آن بناهای دارای ارزش نه تنها تخریب نشوند، بلکه نسبت به احیا و نگهداری آنها نیز اقدام شود.

علیرضا امین زاده رشک رضوانی بیان کرد: شهرهای متعددی در ایران دارای مناطق تاریخی ارزشمند هستند که با عنوان بافت تاریخی از آنها یاد می شود. بافت تاریخی شهرهای ایران عمدتاً در هسته مرکزی فلات ایران قرار دارند و منطبق با مراکز اصلی تجاری و ارتباطی در هسته اصلی شهرها هستند. خانه های قدیمی و تاریخی، مساجد، مدارس، آب انبارها، بازارها و گذرها و نیز میدان ها از مشخصه های چنین بافتهایی است.

وی در با تاکید بر رویکرد بازآفرینی اظهار کرد: امروزه بافت‌های تاریخی اکثر شهرها به ویژه کرمان در حال تخریب و فرسودگی است و بر این مبنا مدیریت شهری جهت جلوگیری از آسیب‌های بیشتر در این بافت‌ها روش‌های مختلفی را برای مداخله و سازماندهی این‌گونه مناطق در پیش گرفته است که رویکرد بازآفرینی بافت‌های ناکارآمد یکی از جدیدترین رویکردهای مطرح شده در این زمینه است.

وی در خصوص مدیریت شهری افزود: امروز باید توجه به حفظ بافت تاریخی شهرها، ابنیه تاریخی و جاذبه های گردشگری در مرکز توجه سیستم مدیریتی استان باشد. باید تلاش کنیم که به بافت تاریخی، آثار و میراث فرهنگی شهرهای استان کرمان بیش از این آسیب وارد نشود. که متاسفانه میزانی از بافت تاریخی کرمان از بین رفته است.این پژوهشگر ابراز داشت: کرمان جزء معدود استان هایی است که دارای سه اثر ثبت شده جهانی شامل ارگ بم، باغ شاهزاده ماهان و روستای صخره ای میمند است.

وی افزود: بافت تاریخی شهر کرمان 500 هکتار مساحت دارد، که بیشترین آثار تاریخی شهر کرمان مثل «قبه سبز»، «خواجه اتابک»، «یخدان مؤیدی»، کتابخانه «ملی» و… در بافت تاریخی قرار دارد.امین زاده رشک رضوانی ادامه داد: بافت تاریخی کرمان، مجموعه ارزشمندی از معماری و بافت شهری این مرز و بوم است که از جهت معماری و شهرسازی، خصوصیات قابل تاملی را دارد. از مسائل مطرح نشانه شناسی، چگونگی ارتباط لایه های نشانه شناختی معماری (متن/بافت) برپایداری و پویایی یا عدم پایداری سامانه ای معماری می باشد. که به مرمت مکان‌هایی که امکان حضور گردشگر در آن‌ها بیشتر است؛ ازجمله موزه «بانو حیاتی» و کتابخانه «ملی» گفت: مسیر رفت‌وآمد به این اماکن و پارک‌های در حال احداث و در حال بازسازی نیز برای افراد دارای معلولیت، بهسازی شده است که جای تقدیر وتشکر دارد.

کرمان مملو از آثار تاریخی مختلف است که گوشه ای از تاریخ کهن این سرزمین است.

وی با اشاره به معماری ها و بافت های تاریخی اصیل و منحصر به فرد شهر کرمان بیان کرد: شهر تاریخی کرمان مملو از آثار تاریخی دوره های مختلف است و این شهر را به کلکسیونی از معماری ایرانی تبدیل کرده است که مهمترین این بناها مجموعه تاریخی بازار وکیل کرمان به همراه ده ها کاروانسرا، آب انبار، حمام تاریخی و مسجد است که هم اکنون این بناها در شهری به دلیل آب گرفتگی تهدید می شود که به عنوان شهری کویری شهرت دارد.

وی ادامه داد: حفظ و نگهداری بافت تاریخی از اهمیت ویژه ای برخوردار است که یکی از مهمترین این آثار ابنیه شهر کرمان در بافت قدیم در منطقه ی مشتاق و خیابان شریعتی و مجموعه گنجعلیخان است که متسفانه به دست فراموشی سپرده شده.

امین زاده رشک رضوانی ابراز داشت: در طی سالهای متمادی این ابنیه ساخته شده و هم اکنون نیز در اختیار ما قرار گرفته و مهمترین وظیفه مسئولان و مردم نیز نگهداری از این آثار و انتقال به نسلهای آینده است.

این پژوهشگر برخی از این ابنیه را منحصر بفرد دانست و بیان کرد: هر یک از این بناها به ویژه حمام باغ له له و بازار کرمان دارای ارزش تاریخی بالایی است و باید در نگهداری آنها کوشید.

ساخت و سازهای مدرن اداری وشخصی هویت بافت تاریخی کرمان را تهدید می کند.

وی با ابراز نگرانی از ساخت وسازهای اطراف بافت تاریخی و وضعیت نامطلوب مرمت آثار تاریخی افزود: ساخت و سازهای مدرن اداری و شخصی هویت بخش تاریخی را تهدید می کنند و باید این ساخت و سازها در مکانی خارج از این محیط تاریخی رخ دهد.

وی ابراز کرد : بازار کرمان مجموعه ای بی نظیر در جهان است که قابلیت ثبت جهانی دارد اما برای ثبت جهانی بازار کرمان باید تکلیف ساخت و سازها و پروژهای نامتناسب اطراف بازار روشن و مشکلات انها برطرف شود.

امین زاده رشک رضوانی در خصوص موفقیت پروژه کاروانیکا اظهار کرد : متاسفانه شاهد هستیم برخی از پروژه ها، پروژه های موفقی نبوده و واگذاری ها خوبی صورت نگرفته اما هتل کاروانسرای وکیل با این کییفت خوب و استاندارد و تلفیق سنت و مدرنیته یکی از مصادیق ارزشمندی است که اجرای آن توسط بخش خصوصی وسرمایه گزاران کاروانیکا اجرا شده است که این مورد و موردهای مشابه راه نجات بافت های تاریخی است.

وی گفت: انگیزه در مدیریت حرف اول می زند و این انگیزه نیز عشق و ایمان به کار می باشد و مجموعه کاروانسرای وکیل حقیقتا با انگیزه و عشق احیا شده است.

این پژوهشگر حوزه مطالعات شهری گفت: تامین بودجه مورد نیاز برای مرمت، بازسازی و احیای بناهای تاریخی از طرف سازمان‌های مسئول اهمیت زیادی دارد تا این بناهای ارزشمند در شهرها به چرخه حیات شهری بازگردد.

وی  اظهار کرد: متولی بافت تاریخی شهرها درکشور وزارت میراث فرهنگی است در حالی که سازمان میراث فرهنگی و صنایع دستی سهم بسیار ناچیزی از بودجه اختصاص یافته ی دولت را دارد.

علیرضا امین زاده تصریح کرد: درآمدزایی صرفا از طریق بازدید گردشگران از بناهای تاریخی و فروش بلیط امکان‌پذیر نیست و نمی‌تواند پاسخگوی هزینه‌های بالای نگهداری این بناها آن هم در سطح گسترده و در کلانشهری تاریخی مثل کرمان باشد . بنابراین مدیران و برنامه‌ریزان باید به فکر راه حل‌های دیگری باشند.

وی افزود: مرمت و حفظ بناها و بافت‌های تاریخی هزینه بسیار زیادی دارد زیرا اقدامی کاملا تخصصی است به علاوه پس از مرمت و بازسازی استفاده درآمدزایی مناسبی از این بناها نمی‌شود بنابراین چنانچه مدیران و برنامه‌ریزان قصد دخالت در بافت تاریخی را دارند حتما باید بحث درآمدزایی را نیز برای این بافت‌ها در نظر بگیرند.

این صاحب نظر مطالعات شهری ادامه داد : یکی از رویکردهای مناسب نسبت به بافت‌های تاریخی، حفظ اصالت و ارزش بنا در کنار زنده نگه داشتن روح حیات و زندگی در آنها است، امیدوارم با تلاش مسولین در این مهم در استان کرمان موفق باشیم .

علیرضا امین زاده رشک رضوانی خاطرنشان کرد: بیشتر آثار تاریخی کرمان به سبک قدیمی حفظ شده است و گردشگران از بناهای آن بازدید می‌کنند، اما در عین حفظ اصالت این بافت‌ها استفاده تجاری و اداری مناسب نیز از فضاهای تاریخی انجام می‌شود.

این کارشناس شهرسازی در پایان با ابراز امیدواری از توجه بیشتر مسولین و شهروندان به بافت کهن کرمان گفت: امکان پیاده‌سازی این روش و استفاده تجاری، اقامتی و پذیرایی از بناهای مختلف تاریخی شهر کرمان نیز وجود دارد تا با توجه به بافت متراکم شهر نیازی به ساخت و سازهای جدید نباشد، در این راستا تامین بودجه مورد نیاز برای مرمت، بازسازی و احیای این بناها از طرف سازمان‌های مسئول اهمیت زیادی دارد تا این بناهای ارزشمند در شهرها به چرخه حیات شهری بازگردند و امیدوارم مسئولین نیز با تخصیص بودجه مناسب، توجه بیشتری به این امر داشته باشند.

انتهای پیام/ تاج الدینی