آشوب یا پیام تبریک؟

مسلم معین الدینی کارشناس مسائل سیاسی  گفت: در یک رویکرد، مراجعه ما به گذشته جهت یافتن مقصر است، به تعبیری برای باز کردن زخم های گذشته است، هرچند تاریخ یک مفهوم انتزاعی نیست و حاصل عمل انسان است و یافتن مقصر می­تواند هشدارها و ملاحظاتی را برای بازیگران امروز و فردا درایفای نقش خود داشته باشد اما پافشاری صرف بر چنین رجوعی می تواند اختلافات داخل جوامع را عمیق تر و گاه تبدیل به شکاف کند.

وی افزود: در رویکردی دیگر مراجعه به گذشته جهت عبرت گرفتن است. در «عبرت» تلاش می­شود که  با مرور گذشته، از تکرار تجربه­های تلخ جلوگیری شود. در واقع عبرت عملی است که با نظر به گذشته، آینده را نافع­تر می­سازیم. لذا از این جهت مراجعه به تاریخ نه مذموم بلکه لازم و مطلوب است؛ به چنین رجوعی نمی­توان اتهام «نبش قبر» وارد کرد و حال با چنین مبنا و مقدمه ای می­خواهیم برخی رفتارهای سیاسی-انتخاباتی در کشورمان را واکاوی کنیم.

ظرفیت پذیرش شکست در انتخابات

معین الدینی بیان کرد: بعد از مشخص شدن نتیجه­ی چهاردهمین انتخابات ریاست جمهوری، سعید جلیلی به عنوان رقیب انتخاباتی مسعود پزشکیان، این انتخاب را به منتخب ملت تبریک گفت. اتفاقی مسبوق به سابقه که پیش از این در انتخابات مختلف ریاست جمهوری افتاده است، در سال 1400 برجسته­ترین رقبای رئیس جمهور منتخب، شهید رئیسی، عبدالناصر همتی و محسن مهرعلیزاده بودند که هر دو بعد از اعلام نتیجه انتخابات، به منتخب ملت تبریک گفتند، همین اتفاق در سال 1392، نسبت به حسن روحانی افتاد یا بسیار قبل تر از آن در سال 1376، در انتخابات هفتم ریاست جمهوری از سوی علی­اکبر ناطق نوری  نسبت به سیدمحمد خاتمی افتاد. حال چرا این پیام­های تبریک که حاکی از پذیرش نتایج انتخابات است موضوع و مسأله می­شود؟

وی افزود:به این علت که چنین روحیه­ای کمک می­کند تا جامعه بعد از تب داغ و فضای رقابتی یک دوقطبی انتخاباتی به فضای رفاقتی و منطقی لازم پساانتخاباتی نزدیک شود. هیجان و شوری که در ایام انتخابات لازمه­ی کار است؛ در ایام بعد از انتخابات مخرب یک جامعه پویا است. حال با این توضیحات بهتر می­توان ناهنجاری رفتار انتخاباتی نامزد شکست­خورده سال 1388 و تبعات آن را تبیین کرد.

انتخابات سال 88 هم مثل هر انتخابات دیگری در این کشور برنده و بازنده­ای داشت اما برخلاف همیشه­ی انتخابات در جمهوری اسلامی ایران، بازنده انتخابات نه تنها از ارسال پیام تبریک امتناع کرد بلکه اساساً نتیجه­ی انتخابات را انکار کرد.

کارشناس سیاسی تصریح کرد: او پذیرای نتیجه­ی انتخابات نبود با ادله­ای همچون «فرزند آذربایجان» و «داماد لرستان». این که چون میرحسین موسوی اصالتاً آذری است و آذربایجانی­ها «هیچ­گاه فرزند خود را نمی­گذارند به کس دیگه ای رأی بدهند» یا این که چون داماد لرستان است بایستی رأی اول آنجا را بیاورد. مطالب اخیر ادله­ای است که زهرا رهنورد، همسر میرحسین موسوی در مصاحبه با بی بی سی فارسی در توجیه ادعای تقلب مطرح می­کند. این که این مطالب توهینی آشکار به اقوام آذری و لر است بماند و این را مدنظر قرار دهید که براساس نتایج اعلامی وزارت کشور از اتفاق، دراستان آذربایجان غربی، رأی اول متعلق به میرحسین موسوی بود.

وی تاکید کرد: رهنورد همین صغرا و کبرای نادرست را مقدمه یک نتیجه گیری اشتباه می­کند و در ادامه بیان می­دارد که چون در این دو شهر میرحسین موسوی رأی اول را نداشته است پس در کل کشور وضعیت به همین گونه بوده است (یک استدلال کوچه بازاری) . مبنای این تعمیم چیست؟ لابد جناب موسوی داماد جاهای دیگر هم بوده است!

این چیزی نیست جز یک استقرای ناقص و یک تعمیم غلط.

اهمیت و ضرورت پرداخت به حوادث سال 88 (آنچه که در ادبیات سیاسی کشور از آن به عنوان فتنه یاد می­شود) از آنجاست که این رفتارهای نابه­هنجار در چند سطح تأثیراتی مخرب بر جای گذاشت.

تأثیرات مخرب حوادث 88

1- در سطح سیاسیت داخلی: سطح اختلاف نظر و سلیقه بین جریان های سیاسی داخلی را به شکافی سخت قابل ترمیم تبدیل کرد یا به تعبیری شکاف را عمیق تر کرد و اجماع جریان­های سیاسی بر روی امور واضح ملی دشوار کرد.

2- در سطح جامعه: اختلاف نظر و سلیقه در هر جامعه امری طبیعی است اما این اختلافات حدودی دارد که عبور از آن، روندهای اجتماعی را دچار چالش جدی می­کند لذا از نشانه­های یک جامعه بالغ و پویا این است که برای ابراز اختلاف نظر و سلیقه، قالب و فضاهایی را طراحی کند. در این قالب اختلافات بارگذاری می­شود و در خارج از این قالب جامعه روندهای طبیعی خود را دنبال می کند.

هواداران دو تیم ورزشی مختلف درون یک ورزشگاه سلیقه­ی خود را فریاد می­زنند. در خارج از میدان رقابت تا جایی که این ابراز سلیقه یک کُری­خوانی و مزاح باشد اخلالی در جامعه ایجاد نمی­کند اما زمانی که فراتر از آن رود (از حدود خارج شود) آن وقت شاهد نزاع­ کف خیابانی خواهیم بود. یا هواداران دو رقیب انتخاباتی را درنظر بگیرید که در میتینگ­ها، سلیقه­ی خود را ابراز می­کنند (البته بدون اهانت به رقیب). در ایام بعد از انتخابات اما تداوم این شور و حرارت، روندهای اجتماعی را مختل می­کند.

حوادث سال 88 دو اختلاف را به جامعه انتقال داد؛

الف) اختلافات گذرا ایام انتخابات را به بعد از انتخابات تسری داد.

همان­ طور که پیش از این گفته شد شور و هیجان اقتضای ایام انتخابات است اما همین لازمه­ی ایام انتخابات در بعد از انتخابات یک آسیب جدی است. لذا از نشانه­های جامعه سالم این است که بداند چه زمانی وارد هیجاناتی این چنین شود و چه زمانی از آن خارج شود. حوادث سال 88 این تنظیم را به هم ریخت و با تسری هیجان به بعد از انتخابات، رقابت را به نزاع کف خیابان تبدیل کرد.

ب) دوقطبی های مرسوم سیاسی را به بدنه جامعه انتقال داد.

در واقع اختلاف نظرهای سیاسی­ای که معمول هر جامعه­ ای است را به اختلافات سخت قابل ترمیم تبدیل کرد. به عبارتی همان آسیبی که در بین سیاستمداران به وجود آورده بود را با شدتی کمتر در جامعه نیز ایجاد کرد.

( نکته­ ای که در اینجا لازم می دانم بر آن تأکید داشته باشم این است که بین اختلاف و شکاف تمایز وجود دارد ، هردوی این مفاهیم معنای فاصله را القا می­کنند اما در سطحی متفاوت یکی کمتر یکی بیشتر، یکی طبیعی یکی غیرطبیعی، یکی قابل مدیریت و یکی سخت قابل مدیریت)

3- در سطح بین الملل: بازنمایی اختلاف در 1- بدنه­ی حاکمیت و 2-  جامعه ایرانی، رقبای ایران را در اجماع سازی و همراه­سازی دیگران برای هجمه و تحریم علیه ایران موفق کرد و دستیابی آمریکایی ها به هدفی که مدت ها دنبال می کردند را هموار ساخت، یک اجماع نسبتاً فراگیر برای فشار بیشتر به ایران، هدفی که با تصویب قطعنامه 1929 شورای امنیت سازمان ملل متحد هموار شد، قطعنامه ای که به عنوان پایه­ای برای اقدامات بعدی آمریکایی­ها قرار گرفت و کار را به جایی رساند که ایران در فروش نفت و انتقال دلار با دشواری مواجه شد، آنچه که رئیس جمهور وقت آمریکا، باراک اوباما از آن تحت عنوان «تحریم های فلج کننده» Crippling Sanctions  یاد ­کرد. در مورد نقش حوادث سال 88 بر این اجماع بایستی به مصاحبه وزیر دفاع وقت آمریکا، رابرت گیتس با سی ان ان توجه کرد او در بخشی از این مصاحبه می­گوید: «در حال حاضر به دلیل شکاف های عمیق در ایران پس از انتخابات، تحریم مؤثرتر از گذشته است. ما در سی سال گذشته چنین شکاف­هایی ندیده بودیم … اکنون باید تحریم ها رو تشدید کرد»  این همان مطلبی است که هیلاری کلینتون ، وزیرخارجه وقت آمریکا در کتاب «انتخاب­های سخت» می­گوید: «پس از اعتراض ها به نتیجه انتخابات در سال 88، آمریکا توانست کشورهای دیگر را برای اعمال تحریم های جدید علیه ایران همراه سازد». مطلبی که او پس از تصویب قطعنامه در مصاحبه با واشنگتن پست به شکل دیگری مطرح کرد؛ آنجا که بیان داشت: « این قطعنامه در حمایت از جنبش سبز صادر شده است».

در فضای سیاسی داخلی کشور به علت آغشتگی مسائل به اغراض سیاسی صدور قطعنامه را به مدیریت پرونده هسته ای ارجاع می­دهند و شواهد عینی که بیان شد نادیده گرفته می شود. حال آنکه اگر نگاهی جامع به مسأله داشته باشیم درخواهیم یافت که هرچند مدیریت پرونده هسته ای مؤثر است اما افرادی با اصرار غیرطبیعی بر آن اجازه توجه به سایر علل را نداده­اند.

نتیجه­گیری

بعد از عبور از چالش­های پساانتخاباتی، صاحبان رفتارهای ناهنجار از سوی حاکمیت مورد طرد قرار گرفتند و جامعه ایرانی (فارغ از تجمعات میلیونی و فراگیر در روز 9 دی ماه) نیز با مشارکت حدود 64 درصدی در نهمین انتخابات مجلس شورای اسلامی به نوعی از این حوادث عبور کرد اما صاحبان آن رفتارها همچنان بر رفتار سابق اصرار داشتند و سعی داشتند که اختلاف و شکاف خود با حاکمیت را نوعی شکاف اجتماعی جلوه دهند لذا در ادبیات خود از الفاظ «آشتی ملی» استفاده کردند. به تعبیری اینان سعی داشتند سطح یک اختلاف سیاسی را به یک اختلاف اجتماعی تبدیل کنند.  هرچند به صورت منطقی اذعان ایشان به رفتار اشتباه و ناهنجار زمینه تعدیل آن شکاف سیاسی را فراهم می­کرد اما ایشان علیرغم اعتراف به این رفتار ناهنجار در گعده­های درون گروهی و حزبی ، هیچ گاه حاضر به طرح آن با عموم مردم نشدند.

امروز با مقایسه آن حمله به نتیجه انتخابات و تبعات ناشی از آن با این پیام های تبریک انتخاباتی به منتخب ملت مشخص می­شود که این سطح از توسعه و فرهنگ سیاسی چه میزان ضرورت دارد و راهگشای روند امورات کشور است.

انتهای خبر/ تاج الدینی